Chopin inaczej [Natalia Kukulska "Czułe struny"]

Od dziecka mam słabość do instrumentalnej muzyki Chopina w wersji wokalnej. To przecież Novi Singers (pisałam o tym na blogu tutaj) pokazali mi jak brzmią dzieła naszego najbardziej znanego kompozytora, wiele z nich dopiero później połączyłam z dźwiękiem fortepianu. Nie spodziewałam się jednak, że da się z utworów Chopina zrobić zgrabne piosenki. Mimo że melodyjności im nie brakuje, trudno mi było wyobrazić sobie te wszystkie mazurki, walce, preludia, nokturny sensownie połączone z tekstem. Jak widać nie doceniłam pomysłowości i talentu Natalii Kukulskiej – jej album Czułe struny wnosi powiew świeżości do postrzegania muzyki Chopina. Zdecydowanie była to jedna z najczęściej słuchanych przeze mnie płyt w 2020 roku.

Pisałam kiedyś o tym, że często najmocniej zakochuję się w tych krążkach, które wcale przy pierwszym przesłuchaniu nie robią na mnie wielkiego wrażenia. Tutaj było podobnie. Twórczością Chopina byłam wręcz katowana przez wszystkie lata szkolne. Do dziś mam w głowie określone wykonania, pewne kanony interpretacyjne i zrozumiałam przy okazji Czułych strun jak trudno jest mi się z nich wyrwać. To trochę inna sytuacja niż w przypadku coverów piosenek, bo tutaj następuje przeniesienie frazy fortepianu na ludzki głos, przełożenie melodii na słowa. Oswajałam się z tym, potrzebowałam czasu, żeby nauczyć się słuchać tej muzyki samodzielnie, bez odniesień do Chopina. Wtedy odkryłam, że Czułe struny są albumem pełnym pięknych piosenek. Kukulska zabrała Chopina do świata muzyki rozrywkowej, ale zrobiła to z ogromną delikatnością, wyczuciem, właśnie tytułową czułością. Chyba bardzo potrzebowałam takiego „odbrązowienia” tych utworów.

Mimo że za koncepcję odpowiada Kukulska, album ten współtworzyło wiele osób i dzięki tej współpracy całość uzyskała tak niezwykłą formę. Chopin zaśpiewany, w dodatku z orkiestrą – to naprawdę bez problemu mogło pójść źle. Na szczęście Natalia jest na tyle świadomą artystką, że nie pozostawia niczego niedopracowanego. Po pierwsze zaprosiła najlepszych aranżerów, którzy znaleźli złoty środek między nowym brzmieniem a poszanowaniem tradycji: Krzysztofa Herdzina, Nikolę Kołodziejczyka, Jana Smoczyńskiego, Adama Sztabę i Pawła Tomaszewskiego. Ich orkiestracje – znakomicie zagrane przez Sinfonię Varsovię – są różnorodne, pełne kolorów i napięć, wnoszą coś innego, nieznanego do tych tak dobrze znanych utworów. Po drugie Kukulska o napisanie tekstów poprosiła świetne polskie wokalistki – Melę Koteluk, Gabę Kulkę, Bovską, Kayah i Natalię Grosiak, a także dodała kilka swoich równie ciekawych. Macie dość tych wszystkich radiowych przebojów pełnych potwornych transakcentacji, słów pisanych jakby zupełnie do innej muzyki? Ja bardzo, między innymi dlatego coraz mniej słucham polskiej muzyki rozrywkowej. A dziewczyny napisały na Czułe struny teksty w taki sposób, jak gdyby te utwory nigdy wcześniej bez nich nie istniały. Sprawia mi ogromną przyjemność słuchanie tych kobiecych historii, kiedy nie muszę nawet na moment się wysilać, by coś zrozumieć, wszystko brzmi cudownie naturalnie. Duża w tym również zasługa Natalii Kukulskiej i jej fenomenalnej dykcji.

I tu pora przejść do najważniejszego, a raczej najważniejszej. Oczywiście, kształt tej płycie nadaje każdy muzyk, każdy kto stworzył choćby jeden dźwięk, bo to misterna układanka, w której każdy element ma znaczenie. Nad tym wszystkim unosi się jednak głos Kukulskiej, która na nowym albumie – bardziej niż kiedykolwiek – pokazała swoje umiejętności wokalne. Jestem pod ogromnym wrażeniem tego, jak poradziła sobie długimi chopinowskimi frazami (Powiem ci kiedy), z jaką precyzją porusza się w wysokich rejestrach (Czułe struny, Zezowate szczęście) i jak bardzo przekonująca jest w swoich interpretacjach. To nie jest łatwa muzyka do śpiewania.

Lubię słuchać tej płyty w całości, bo bardzo podoba mi się jej przemyślana forma – melancholijna konsekwencja w większości utworów, a później ożywienie i rozprężenie w dwóch ostatnich numerach. Bardzo rzadko zdarza mi się nie dosłuchać jej do końca i to nie tylko dlatego, że trwa około 50 minut, po prostu dobrze rozłożone są tu napięcia. A nie ma chyba nic piękniejszego niż dobrze skomponowana płyta.

Wracam też do pojedynczych piosenek, które szczególnie mnie wzruszają. Przede wszystkim są to następujące po sobie Powiem ci kiedy i Pod powieką – najsilniej oddziałujący na mnie emocjonalnie fragment płyty. W pierwszym utworze Jan Smoczyński zestawił ze sobą dwa Walce a-moll (op. 34 nr 2 i op. posth.), a wykorzystując nieoczywistą harmonię i zmienną instrumentację sprawił, że te znane tematy nabrały nowych kolorów. Nawet po wielu przesłuchaniach wciąż odkrywam coś jeszcze w tym aranżu, zawsze mogę skupić się na czymś innym. A prawda jest taka, że najmocniej moją uwagę przykuwa Kukulska w tekście Bovskiej. Wokalistka brzmi tu niezwykle szlachetnie, dopieszcza każdy dźwięk. Delikatnie, a jednocześnie żarliwie opowiada historię nieodwzajemnionej miłości.

Emocjonalna kulminacja następuje jednak w Pod powieką (Preludium e-moll op. 28 nr 4). Wyjątkowo w tym utworze najpierw zainteresował mnie tekst – Kayah poruszyła bliski mi temat. Potem zaczęłam przyglądać się, co sprawia, że jest w tej kompozycji taka moc. Bez wątpienia wierzę w każde słowo w interpretacji Natalii, jest szalenie autentyczna i przekonująca. Jej głos przy takim nagromadzeniu ekspresji nabiera innych barw, staje się głębszy, bardziej matowy. Interesujące jest również budowanie dramaturgii w aranżacji Pawła Tomaszewskiego. Orkiestra zdaje się prowokować intensywność wykonania Natalii lub może jest odwrotnie – te napięcia się przeplatają i tworzą wzruszającą jedność.

Wspominałam już o tym, że lubię układ kompozycji na tej płycie, na komentarz zasługuje jeszcze jej zakończenie. Po wyciszających utworach (Znieczulenie i Przedsionek), które są dopełnieniem balladowego charakteru większości albumu pojawia się jazzująca Oda do serca. Jeśli choć trochę znacie styl Krzysztofa Herdzina, bez trudu rozpoznacie, że Mazurek a-moll op. 68 nr 2 jest tu w jego aranżacji. To najbardziej rozrywkowy fragment płyty i myślę, że najmocniej także ucieka on od oryginału Chopina. Piękne jest to rozluźnienie, tak jakby artyści chcieli jeszcze w ostatnich minutach pokazać, że tą muzyką naprawdę można się bawić, a nawet zaszaleć w improwizacji, tak jak Herdzin na fortepianie. I widocznie ta zabawa najlepiej wychodzi w mazurkach, bo krążek zamyka Mazurek F-dur op. 68 nr 3, czyli Zezowate szczęście. Żartobliwy tekst Kukulskiej rewelacyjnie współgra z rytmem muzyki, a aranżacja Sztaby błąka się także gdzieś na granicy powagi. Kończę ten album zawsze z uśmiechem.

Czułe struny rzeczywiście poruszają we mnie te najczulsze struny. Wszystko na tej płycie jest nadzwyczajnie dopracowane, wymuskane, ale nie znaczy to, że słodkie. Można łączyć delikatność z dużym temperamentem, a przede wszystkim intensywnością emocjonalnego przekazu. Połączenie muzyki Chopina w aranżacji orkiestrowej, mądrych kobiecych tekstów i wspaniałej dźwiękowej wrażliwości Natalii Kukulskiej sprawiło, że powstał album wyjątkowy. Nucę sobie fragmenty, słyszę w głowie orkiestrę i wiem, że wreszcie, po latach, trochę mi się ten Chopin odczarował.